Proziaki to placki mączne z dodatkiem sody oczyszczonej, których proces wytwarzania na ziemiach dzisiejszego województwa podkarpackiego ma udokumentowaną tradycję wyrobu od ponad 150 lat. Mąkę (pszenną, pszenno-żytnią lub razową) wystarczy wymieszać z wodą‚ dodać niewielka ilość sody oczyszczonej, lekko posolić‚ zagnieść ciasto‚ podzielić na kawałki‚ rozwałkować na płaski‚ okrągły krążek, upiec i placek gotowy. Oczywiście w wersji najprostszej, bo w miarę wzbogacania składników staje się on smaczniejszy i pożywniejszy. Zalecane jest dodanie jajka, mleka zsiadłego (maślanki, kwaśnej śmietany lub kefiru) i następnie piec na rozgrzanej blasze tradycyjnej kuchnia kaflowej opalanej drewnem. Obecnie ze względu na zanik kuchni z blatem stalowym piecze się je najczęściej na patelni na niezbyt głębokim tłuszczu (oleju lub smalcu) lub na patelni teflonowej, bez omasty. Kuchenną blachę zastępują też z powodzeniem krążki wyciętej grubej blachy lub specjalne blaszki/podkładki dostępne w sklepach AGD. Pieczone są także w piecu chlebowym lub piekarniku.
Ich kształt może być okrągły (średnica około 6-10 cm) lub czworokątny, owalny, a nawet romboidalny. Mogą też być wyrabiane na słodko, gdy do ciasta doda się więcej cukru.
Najlepiej smakują ciepłe, posmarowane masłem. Są też smakosze, którzy lubią jeść proziaki z miodem, dżemem, konfiturami lub powidłami. Idealnym dodatkiem jest także masło czosnkowe. Popijane zsiadłym lub zwykłym mlekiem stanowią iście wiejskie śniadanko. Warto jednak pamiętać, że średniej wielkości proziak ma ok. 600 kalorii. Można je zjeść na miejscu lub kupić na wynos np. w niektórych karczmach czy foliowane w sklepach, do których dostarcza je piekarnia z Pełnatycz. Ale najlepsze są świeżutkie z blachy, co można sprawdzić m.in. na licznych imprezach organizowanych w skansenie kolbuszowskim czy na corocznym Święcie Chleba w Dźwiniaczu Dolnym.
Proziak udowadnia podstawową zasadę w kuchni, że często wyborny smak tkwi w prostocie składników i wykonaniu. Ten najbardziej charakterystyczny dla naszego województwa wypiek jest zarazem jedynym wyrobem wspólnym dla niemal wszystkich tradycji kulinarnych tworzących podkarpacką kuchnię regionalną. Rodzaj placuszków z mąki, kwaśnego mleka, sody i soli można znaleźć i w Beskidzie, na Pogórzu, Roztoczu, w kuchni Rzeszowiaków i Lasowiaków.

Przepisy na proziaki:
Składniki (porcja na 40 proziaków): 1 kg mąki, półtorej łyżeczki sody, 1/2 litra kwaśnego mleka (lub kefiru), 1 łyżeczka soli, 2-3 jajka
Wykonanie: do naczynia wlać kwaśne mleko i dodać pozostałe składniki. Wyrabiać długo, rozwałkować na grubość 1,5-2 cm i wykrawać szklanką. Piec na blasze w temperaturze 170 ºC, przez około 15-20 minut, z obu stron, aż będą rumiane.

Składniki: 1 kg mąki, 3-4 jajka, 2 łyżeczki sody oczyszczonej, 2 łyżeczki soli, tyle kwaśnego mleka ile zabierze ciasto
Wykonanie: wszystkie składniki wymieszać razem w misce tak, aby powstało ciasto luźniejsze niż na pierogi. Następnie rozwałkować ciasto na grubość około pół cm i wycinać niewielkie kwadraty o boku 5-7 cm. Piec na rozgrzanej blasze, jak się zarumienią obrócić na drugą stronę.

Składniki: 20 dkg mąki pszennej, 40 dkg mąki żytniej-pełny przemiał, 10 dkg siemienia lnianego, 0,5 l kefiru, łyżka sody oczyszczonej, sól, łyżka otrąb i/lub szczypta kminku
Wykonanie: wszystkie składniki wymieszać w dużej misce i wyrobić ciasto. Wcześniej na małym ogniu rozgrzać kilka patelni, aby wszystkie piec jednocześnie. Uformować podłużne, wielkości dłoni placki o grubości1-2 cm. Położyć je bez tłuszczu na patelnie i obracać z jednej strony na drugą, aż skórka będzie chrupiąca.

Składniki: 0,5 kg mąki, 0,4 l kefiru o niskiej zaw. tłuszczu, 1 łyżeczka soli, 1 łyżeczka sody oczyszczonej
Wykonanie: rozrobić ciasto, uformować okrągłe placuszki grubości ok 1 cm, piec 20 minut w piekarniku rozgrzanym na 180oC.

Składniki: 1 kg mąki, 1 jajko, 1 łyżka sody oczyszczonej, 0,5 l kwaśnego mleka, szczypta soli
Wykonanie: sodę oczyszczoną rozrobić z kwaśnym mlekiem, do tego wsypać wszystkie składniki, wymieszać i poczekać do wyrośnięcia. Z ciasta formować niezbyt duże placki o grubości 2-3 cm. Piec na blasze lub na patelni bez tłuszczu.

Składniki: 0,5 kg mąki, 0,5 łyżeczki sody, 200 g kefiru, 1 jajko, szczypta soli, 2 łyżki cukru
Wykonanie: mąkę z sodą wymieszać, wlać kefir, wbić jajko i dokładnie wyrobić ciasto. Powinno być miękkie i niezbyt zbite. W razie potrzeby dodać trochę kefiru lub mąki. Ciasto rozwałkować na grubość około 0,5-1 cm i wycinać foremką dowolne kształty. Można też pokroić ciasto na prostokąty. Rozgrzać na żeliwnej patelni niewielką ilość oleju i smażyć proziaki do zrumienienia z dwóch stron. Można je też smażyć na patelni teflonowej. (fabrykasmaku.blox.pl)

Składniki: 0,5 kg mąki, 1 i 1/4 szklanki maślanki (lub kwaśnego mleka), 1 jajko, 1 łyżka cukru, 3/4 łyżeczki soli, pół łyżeczki sody oczyszczonej
Wykonanie: zagnieć ciasto. Wyciąć z wyrobionego ciasta krążki lub kwadraty, a następnie ułożyć je na blasze lub patelni i piec na wolnym ogniu. (chocolatier.blox.pl